مطالعه رخساره ها، محیط رسوبی و دیاژنز سازند های جهرم و آسماری در منطقه دیزجان، شمال غرب سمیرم

1- ناحیه مورد مطالعه (دیزجان) با واقع شدن در شمال غرب شهرستان سمیرم بخشی از پهنه زمین ساختی زاگرس مرتفع (زاگرس داخلی) محسوب می شود. در این ناحیه رسوبات دوران دوم قسمت های عمده ای از منطقه را پوشش داده اند و سازندهای جهرم و آسماری در جنوب منطقه دیزجان بخشی از توالی های رسوبی مربوط به دوران سوم را با روند شمال غربی- جنوب شرقی در این منطقه شامل می شود. 2- در منطقه مورد مطالعه سازند جهرم با سنگ شناسی عمومی دولومیت، آهک دولومیتی و آهک به صورت هم شیب با یک ناپیوستگی زمانی در زیر توالی های آهکی سازند آسماری قرار می گیرد. با مطالعه برروی یک توالی از سازندهای مورد مطالعه با ضخامت 210 متر واحدهای سنگی زیر تفکیک شد: سازند جهرم 2-1- دولومیت های ضخیم لایه با بین لایه هایی از آهک دولومیتی و دولومیت های متوسط لایه دارای لامیناسیون 2-2- دولومیت های ضخیم و به سمت بالا متوسط لایه با بین لایه هایی از دولومیت های نازک لایه و آهک دولومیتی 2-3- دولومیت های ضخیم لایه تا متوسط لایه به همراه آثار هوازدگی در برخی لایه ها 2-4- آهک های ضخیم لایه با میان لایه مارن سازند آسماری 2-5- آهک های متوسط تا نازک لایه با میان لایه های مارن 3-1- مطالعات پتروگرافی نمونه های کربناته مورد مطالعه و بررسی اجزای اسکلتی و غیر اسکلتی در نمونه های میکروسکوپی منجر به شناسایی رخساره ها و محیط رسوبی این رخساره ها گردید: 3-1- گروه ریزرخساره های محیط جزر و مدی (سازند جهرم) 3-1-1- دولومادستون 3-1-2- دولو استروماتولیت باندستون 3-1-3- دولواینتراکلاست وکستون 3-2- گروه ریزرخساره های محیط لاگون (سازند جهرم) 3-2-1- دولوپلوئیدال بایوکلاست وکستون 3-2-2- بایوکلاستیک اینتراکلاست پلوئیدال میلیولید پکستون 3-2-3- بایوکلاستیک ایمپرفوریت فرامینیفرا پلوئیدال پکستون 3-2-4- بایوکلاستیک پلوئیدال پرفوریت-ایمپرفوریت فرامینیفرا پکستون-گرینستون-رودستون 3-2-5- بایوکلاستیک ایمپرفوریت-پرفوریت فرامینیفرا پک ستون 3-3- گروه ریزرخساره های دریای باز (سازند آسماری) 3-3-1- بایوکلاستیک پرفوریت فرامینیفرا رواستون گراول دار 3-3-2- پرفوریت فرامینیفرا بایوکلاستیک رودستون ماسه دار 4- با توجه به تنوع محدود رخساره های موجود در منطقه مورد مطالعه، مدل مشخصی را برای شلف کربناته جهت روشن شدن شکل کلی پلاتفرم و همچنین چگونگی توزیع کمربندهای رخساره ای، نمی توان معرفی کرد. از این رو محیط رسوبی در منطقه مورد مطالعه با توجه به تفسیر محدود سیستم های زیستی به تبعیت از تغییر شرایط حاکم درون حوضه توضیح داده شده است: 4-1- در منطقه مورد مطالعه رخساره های متعلق به پهنه جزر و مدی سازند جهرم ضخامت زیادی از این سازند را شامل می شوند و توسط نهشته های آهکی محیط های لاگونی دنبال شده است. 4-2- بخش های عمیق تر و مربوط به دریای باز سازند جهرم در این منطقه برون زد نداشته است. 4-3- سازند آسماری در غیاب رخنمون های مربوط به محیط ساحلی و پشت سدی به صورت ناپیوسته و با ظهور رخساره های دریای باز بر روی سازند جهرم قرار می گیرد. 5- با توجه به مطالعات زیستی و فسیل شناسی سن دقیق سازند های جهرم و آسماری در منطقه مورد مطالعه مشخص شد: 5-1- سازند جهرم با توجه به شناسایی جنس های hymanella huberi, rotaliconus persicus penarchias glynnjoesi به سن بارتونین از ائوسن بالایی نسبت داده شده است. 5-2- سازند آسماری با توجه به ظهور جنس های lepidocyclina sp., spiroclypeouses sp., miogypsina sp. متعلق به اواخر دوره چاتین از الیگوسن می باشد. 6- در بخش دیگری از مطالعات بر روی توالی های سازندهای جهرم- آسماری به طور ویژه به عملکرد دیاژنز و پدیده های حاصل از آن پرداخته شده است و منجر به شناسایی انواع فرآیندهای دیاژنزی شامل میکریتی شدن، آشفتگی زیستی، تشکیل انواع سیمان، فشردگی، نوریختی، شکستگی، انحلال و مهم ترین فرآیند دیاژنزی موثر در منطقه یعنی دولومیتی شدن گردیده است. 7- در مطالعات پتروگرافی به بحث تخلخل نیز پرداخته شده است. پس از آن مشخص شد عمده تخلخل های موجود در منطقه مورد مطالعه از نوع ثانویه بوده و در اشکال مختلف قالبی، بین بلوری، شکستگی، فنسترال، حفره ای و کانالی قابل مشاهده است. فراوان ترین نوع تخلخل در این منطقه تخلخل حفره ای می باشد. 8- رخساره های دولومیتی در مقایسه با رخساره های آهکی درصد بیشتری از انواع تخلخل به خصوص تخلخل حفره ای را به خود اختصاص داده اند. 9- پدیده های دیاژنزی در منطقه مورد مطالعه طی زمان ها و در مکان های مختلف به صورت دیاژنز اولیه و موخر در محیط های دریایی، جوی و تدفینی رسوبات را تحت تأثیر قرار داده اند. دیاژنز دریایی: میکریتی شدن، آشفتگی زیستی، تشکیل سیمان حاشیه ای، دولومیتی شدن اولیه دیاژنز جوی: تشکیل انواع سیمان های هم بعد، ثقلی، منشوری، تیغه ای، بلوکی در داخل حفره ها و شکستگی ها، فرآیند انحلال و تشکیل انواع تخلخل های ثانویه دیاژنز تدفینی: تبلور مجدد دولومیت های اولیه، شکستگی، فابریک های حاصل از فشردگی های مکانیکی و شیمیایی نظیر استیلولیتی شدن 10- مطالعات پتروگرافی بر روی نمونه های دولومیتی یک طبقه بندی اولیه در زیر میکروسکوپ بر مبنای خصوصیات بافتی را ممکن ساخته است که بر این اساس سه نوع دولومیت شامل 1- دولومیکرایت 2- دولومیکرواسپارایت 3- دولواسپارایت شناسایی گردیده است. 11- انواع دولومیت با مشخصات زیر معرفی شده است: دولومیکرایت (نوع اول): فراوان ترین نوع دولومیت، بلورهای بسیار ریز، یک اندازه، نیمه شکل دار تا بی شکل، مرز بین بلوری مسطح، بافت دولومیت معادل xenotopic a، همراه اشکالی نظیر لامینه های جلبکی، فابریک فنسترال،کانی های تبخیری و کوارتز آواری، دارای تخلخل حفره ای، دگرسانی بخشی سنگ های آهکی گل پشتیبان دولومیکرواسپارایت (نوع دوم): موزائیک هایی با اندازه متفاوت، بدون اثری از بافت اولیه، به شکل یوهدرال با رنگی روشن تر به صورت شناور در بین دولومیت های نوع اول، در بعضی از مقاطع به صورت متراکم با بلورهای ساب هدرال تا ان هدرال، همراه لخته های پراکنده دولومیکرایت ها دولواسپارایت (نوع سوم): دارای موزائیک های متوسط تا درشت، در بیشتر موارد به صورت یوهدرال تا ساب هدرال، مرز بین بلورهای مسطح، معادل بافت های s- ,idiyotpicظاهری غبار آلود، دارای تخلخل بین بلوری کم، همراه دولومیکرو اسپارایت ها، دگرسانی کامل 12- در مطالعات تکمیلی با پرداختن به استوکیومتری (درجه نظم بلوری) دولومیت ها بوسیله روش xrd مشخص گردید که دولواسپارایت ها با نشان دادن مقادیر بیشر نسبت منیزیم به کلسیم نسبت به دو نوع دیگر دارای پایداری ونظم بیشتری در شبکه بلوری می باشد. 13- در بخش دیگری از مطالعات ژئوشیمی دولومیت به محاسبه مقادیر عناصر اصلی و فرعی (جهت تفکیک ژئوشیمی انواع دولومیت) بوسیله روش aas به عنوان یکی از روش های تجزیه ژئوشیمیایی پرداخته شده است. نتایج تجزیه دولومیت ها نشان می دهد: 13-1- عناصر اصلی کلسیم و منیزیم در نمونه ها یکسان نبوده و در دولومیتهای نوع اول، دوم و سوم به ترتیب مقدار کلسیم کاهش و منیزیم افزایش یافته است. 13-2- عناصر فرعی سدیم، استرانسیم، آهن و منگنز نیز به شدت متغیر بوده است. در دولومیت های نوع اول، دوم و سوم به ترتیب روند افزایشی در مقادیر آهن و منگنز و یک روند کاهشی در مقادیر سدیم و استرانسیم دیده می شود. 14- با توجه به ویژگی های بارز پتروگرافی و ژئوشیمی انواع دولومیت های شناسایی شده در سازند جهرم می توان به یک توالی پاراژنتیکی دست یافت: 14-1- دولومیت های بسیار ریز بلور نوع اول به صورت همزمان با رسوبگذاری و در محیط های جزر و مدی در طی مدل پیشنهادی سابخایی تشکیل شده اند. 14-2- دولومیت های ریز بلور و متوسط بلور نوع دوم و سوم حاصل افزایش اندازه بلور و تبلور مجدد دولومیت های اولیه در طی تدفین می باشند. 14-3- به دلیل فراهم نبودن شرایط مناسب (فشار و دما) جهت تشکیل دولومیت های سدل در این منطقه، این نوع دولومیت در نمونه ها مشاهده نشده است.